فرق چاقی و اضافه وزن در چیست؟

چاقی و اضافه وزن از رایج ترین مشکلات سلامتی در جهان هستند که بسیاری از افراد با آن درگیرند. این دو اصطلاح اغلب به جای یکدیگر استفاده می شوند، اما در واقع تفاوت های مشخصی دارند. اضافه وزن به شرایطی گفته می شود که وزن فرد از حد نرمال بیشتر است، اما هنوز در مرحله ی خطرناک قرار ندارد. در مقابل، چاقی زمانی رخ می دهد که بدن مقدار زیادی چربی ذخیره کرده و این موضوع می تواند منجر به بیماری های مختلف شود. در این مقاله از مجله لاغری دایت فرم به فرق چاقی و اضافه وزن و تمایزات مشخص آن ها می پردازیم.

شاخص توده بدنی (BMI) و نحوه اندازه گیری آن

شاخص توده بدنی (BMI) یکی از رایج ترین معیارهای ارزیابی وضعیت وزنی افراد است و فرق بین چاقی و اضافه وزن را تعیین می کند. اگر عدد BMI فرد بین ۲۵ تا ۲۹.۹ باشد، فرد در محدوده اضافه وزن قرار دارد. اما اگر این شاخص به ۳۰ یا بیشتر برسد، فرد دچار چاقی محسوب می شود. این تفاوت در تعیین میزان خطرات مرتبط با هر وضعیت نقش مهمی دارد. این شاخص از تقسیم وزن فرد (بر حسب کیلوگرم) بر مجذور قد (بر حسب متر) به دست می آید. مقدار به دست آمده در یکی از دسته های زیر قرار می گیرد:

• BMI   کمتر از ۱۸.۵: کمبود وزن
• BMI   بین ۱۸.۵ تا ۲۴.۹: وزن طبیعی
• BMI   بین ۲۵ تا ۲۹.۹: اضافه وزن
• BMI   بین ۳۰ تا ۳۴.۹: چاقی درجه ۱
• BMI   بین ۳۵ تا ۳۹.۹: چاقی درجه ۲
• BMI  ۴۰ یا بیشتر: چاقی مفرط

در حالی که BMI یک ابزار مفید برای ارزیابی کلی وضعیت وزنی است، اما نمی تواند ترکیب بدن (مانند نسبت چربی به عضله) را دقیقاً مشخص کند. به همین دلیل، افرادی که توده عضلانی زیادی دارند ممکن است BMI بالایی داشته باشند، اما دچار چاقی نباشند.

علل چاقی و اضافه وزن

با وجود فرق های زیادی که بین چاقی و اضافه وزن وجود دارد، هر دو تحت تأثیر عوامل مشابهی قرار دارند. مهم ترین این عوامل شامل موارد زیر هستند:

• رژیم غذایی ناسالم: مصرف بیش از حد کالری، به ویژه از منابعی مانند فست فود، نوشابه های گازدار، شیرینی ها و چربی های اشباع، یکی از دلایل اصلی افزایش وزن است. این نوع غذاها کالری بالایی دارند اما ارزش غذایی پایینی ارائه می دهند و باعث تجمع چربی در بدن می شوند.
• کمبود فعالیت بدنی: زندگی کم تحرک، نشستن طولانی مدت و نداشتن فعالیت فیزیکی منظم، سوخت وساز بدن را کاهش می دهد. عدم تحرک باعث ذخیره چربی اضافی و افزایش وزن می شود. حتی ۳۰ دقیقه ورزش روزانه می تواند تأثیر قابل توجهی در پیشگیری از اضافه وزن و چاقی داشته باشد.
• عوامل ژنتیکی: وراثت نیز نقش مهمی در تعیین استعداد افراد برای افزایش وزن دارد. برخی از افراد به طور ژنتیکی تمایل بیشتری به ذخیره چربی دارند. بااین حال، سبک زندگی و عادات غذایی نیز تأثیر زیادی در تعیین وزن بدن دارند.
• مشکلات هورمونی و بیماری ها: برخی از شرایط پزشکی، مانند کم کاری تیروئید و سندرم تخمدان پلی کیستیک، می توانند متابولیسم بدن را کاهش داده و باعث افزایش وزن شوند. همچنین برخی از داروها، مانند داروهای ضدافسردگی و استروئیدها، ممکن است باعث اضافه وزن شوند.

عوارض چاقی و اضافه وزن بر سلامتی

چاقی و اضافه وزن می توانند باعث بروز مشکلات جدی برای سلامتی شوند و نمی توان فرق مشخصی بین عوارض آن قائل شد. هرچه وزن فرد بیشتر باشد، خطر ابتلا به بیماری های مختلف افزایش پیدا می کند. اضافه وزن و چاقی با افزایش فشار خون، بالا رفتن سطح کلسترول و افزایش خطر سکته قلبی همراه هستند. تجمع چربی در بدن باعث انسداد عروق و مشکلات قلبی می شود. به علاوه چاقی یکی از مهم ترین عوامل خطر برای ابتلا به دیابت نوع ۲ است. مقاومت به انسولین در بدن افراد چاق بیشتر است که می تواند منجر به افزایش سطح قند خون شود.

افرادی که دارای چاقی هستند، بیشتر در معرض مشکلات تنفسی مانند آپنه خواب قرار دارند. در این وضعیت، راه های هوایی در هنگام خواب مسدود شده و باعث توقف موقت تنفس می شود. همچنین اضافه وزن فشار بیشتری بر مفاصل، به ویژه زانوها و کمر وارد می کند که می تواند منجر به دردهای مزمن و مشکلات مفصلی شود. افراد چاق بیشتر در معرض آرتروز قرار دارند. در نهایت اضافه وزن و چاقی می توانند باعث کاهش اعتمادبه نفس و بروز مشکلات روان شناختی مانند اضطراب و افسردگی شوند. بسیاری از افراد چاق به دلیل فشارهای اجتماعی و انتقادهای اطرافیان دچار مشکلات روحی می شوند.

راه های پیشگیری و کاهش وزن

کنترل وزن از طریق تغییر سبک زندگی امکان پذیر است. رعایت برخی از نکات می تواند به پیشگیری از اضافه وزن و کاهش وزن کمک کند که شدت آن ها در وضعیت های مختلف اضافه وزن و چاقی فرق دارد.

مصرف مواد غذایی سالم مانند سبزیجات، میوه ها، غلات کامل و پروتئین های کم چرب می تواند به کنترل وزن کمک کند. همچنین کاهش مصرف غذاهای فرآوری شده، نوشابه های شیرین و چربی های ناسالم ضروری است. ورزش منظم، مانند پیاده روی، دویدن، شنا و تمرینات قدرتی، به سوزاندن کالری و تقویت عضلات کمک می کند. ترکیب تمرینات هوازی با تمرینات مقاومتی می تواند به بهبود سوخت وساز بدن کمک کند. به علاوه استرس زیاد و خواب نامنظم می توانند باعث افزایش وزن شوند. خواب کافی و مدیریت استرس از طریق مدیتیشن و تکنیک های آرامش بخش می تواند به کنترل وزن کمک کند. در مواردی که اضافه وزن شدید یا چاقی وجود دارد، مشورت با متخصص تغذیه و دریافت برنامه غذایی مناسب می تواند به کاهش وزن کمک کند.

نتیجه گیری

فرق چاقی و اضافه وزن در میزان چربی ذخیره شده در بدن و تأثیر آن بر سلامتی مشخص می شود. اضافه وزن در مراحل اولیه ممکن است مشکلات زیادی ایجاد نکند، اما چاقی می تواند منجر به بیماری های خطرناکی مانند دیابت، مشکلات قلبی و آرتروز شود. با رعایت رژیم غذایی مناسب، افزایش فعالیت بدنی و کنترل استرس می توان از بروز این مشکلات جلوگیری کرد. آگاهی از این تفاوت ها و مدیریت صحیح وزن می تواند تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی داشته باشد.